Đề bài: Phân tích vẻ đẹp cổ điển và hiện đại trong bài thơ “Chiều tối” của Hồ Chí Minh
Bài giảng: Chiều – Cô Thúy Nhàn (GV )
Chủ tịch Hồ Chí Minh – vị cha già của dân tộc, Người không có con nhưng có hàng triệu người con. Bác không chỉ là người chiến sĩ cộng sản đầu tiên của Việt Nam, người mở đường cứu nước cho dân tộc. Không chỉ vậy, ông còn là một nhà văn hóa lớn có nhiều cống hiến trên lĩnh vực văn học. Tiêu biểu là tập thơ “Nhật ký trong tù”, “tập thơ tỏa ánh sáng của bậc vĩ nhân, đại trí, đại nghĩa” được sáng tác trong thời gian Bác bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam. Nổi bật trong 134 bài thơ đó là bài thơ số 31 “Mộ” (Chiều tối) mang đậm vẻ đẹp cổ điển và hiện đại được kết hợp hài hòa tạo nên sức hấp dẫn riêng của tác phẩm.
“Chiều” được sáng tác khi Bác bị chuyển từ nhà lao Tĩnh Tây về nhà lao Thiên Bảo vào cuối năm 1942. Vẻ đẹp của cảnh sắc thiên nhiên miền núi cùng với tâm hồn, tâm trạng của nhà thơ đã là tiền đề để Bác sáng tác. sáng tác những bài thơ có nhiều giá trị sâu sắc và nghệ thuật đặc sắc vừa cổ điển vừa hiện đại.
Vậy vẻ đẹp cổ điển là gì? Đó là sự tuân thủ những đặc điểm của thi pháp văn học trung đại, nó có tính quy phạm, tuân theo một quy tắc, một khuôn mẫu có sẵn, sử dụng điển cố, điển tích, ước lệ tượng trưng, miêu tả, ngụ ngôn… nói chung, với sự tuân thủ đó, nó hạn chế sự sáng tạo cá nhân nhưng lại mang vẻ đẹp cổ kính, trang nhã. Cái đẹp hiện đại là sự phá vỡ khuôn phép, là sự cách tân nghệ thuật thể hiện sự sáng tạo và cái tôi cá nhân của tác giả, đưa khuynh hướng bình dị của văn học trở về với thực tế cuộc sống, gần gũi trong cuộc sống. cuộc sống.
Vẻ đẹp cổ điển của bài thơ trước hết được thể hiện ở ngôn ngữ và thể thơ. Tác giả sáng tác bằng tiếng Hán, sử dụng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt chỉ 4 dòng 7 chữ, ý thơ bị dồn nén trong câu văn nhưng đã thực sự vẽ nên bức tranh thiên nhiên và cuộc sống con người nơi đây.
Cái nhìn cổ điển trong cảm hứng sáng tạo. Chiều là khoảng thời gian buồn của những người xa quê, nó làm cho người ta nhớ nhà da diết, da diết. Ta đã từng thấy nỗi nhớ ấy trong bài thơ “Chiều nhớ nhà” của bà Huyện Thanh Quan, hay nhà thơ Thôi Hiệu nhìn khói sóng trên sông lúc hoàng hôn mà thở dài: “Quê hương khuất bóng hoàng hôn/ Trên sông nước khói sóng làm buồn ai”. Ở đây cũng vậy nhà thơ Hồ Chí Minh đã lấy cảm hứng từ cảnh hoàng hôn nơi đất khách quê người để bày tỏ cảm xúc của mình.
Xem thêm bài viết hay:
Phân tích nhân vật Huấn Cao trong truyện Chữ người tử tù (dàn ý – 5 mẫu)
Vẻ đẹp cổ điển và hiện đại đan xen, thể hiện xuyên suốt toàn bài trong từng hình ảnh thơ. Trước hết là hai hình ảnh thiên nhiên nổi bật với phong cách chấm phá, ước lệ tượng trưng. Đó là một con chim mệt mỏi và một đám mây cô đơn:
“Nữ hoàng của các loài chim trong rừng, giàu có đầy đủ”
Cô ấy là một người đàn ông của thiên đường
(Chim mỏi về rừng tìm chỗ ngủ/ Mây bay nhẹ giữa không trung)
Hai hình ảnh diễn tả thời gian và không gian lúc chiều tà rất quen thuộc. Con chim ấy, áng mây ấy đã từng xuất hiện trong thơ Lí Bạch: “Chúng bay cao bay/ Cô đơn ngày xưa”. Tuy nhiên, cánh chim Hồ Chí Minh không bay vút lên trời xanh mà di chuyển trong giây phút mỏi mệt sau một ngày vất vả tìm nơi nghỉ ngơi. Với thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, nhà thơ đã dùng cái hữu hạn của cánh chim để nói lên cái vô cùng bao la, rộng lớn của bầu trời. Cánh chim ở đây còn mang nét hiện đại đó là cánh bay có phương hướng, mục đích rõ ràng và có điểm dừng, cánh chim không chỉ được miêu tả bên ngoài mà được cảm nhận từ bên trong như con chim mỏi tạo nên đặc điểm của Hồ Chí Minh . Hình ảnh thứ hai là đám mây lẻ loi nhưng bản dịch lại không thấy chữ “cô” chỉ sự tồn tại lẻ loi, cô đơn. Ta đã từng thấy mây trong thơ Thôi Hiệu: “Mây trắng ngàn năm vẫn bay” hay mây xanh trong thơ Nguyễn Khuyến. Chỉ với hai hình ảnh, linh hồn của thiên nhiên, tác giả không dùng một từ nào chỉ buổi chiều mà gợi không gian, thời gian với vẻ đẹp bình dị, yên bình lúc hoàng hôn. Nhà thơ đã sử dụng biện pháp tả cảnh ngụ ngôn trong thơ ca trung đại. Nói về khung cảnh bên ngoài nhưng thực chất là bộc lộ tâm trạng bên trong của con người ẩn sau lớp ngôn từ cần giải mã. Hồ Chí Minh tả đàn chim mỏi, có lẽ sau một ngày ở tù, Bác cũng mệt, cũng muốn dừng chân nghỉ ngơi, cũng muốn được tự do như đàn chim ấy. Miêu tả một đám mây lẻ loi, lững thững trôi giữa trời cũng là để gợi lên thân phận, hoàn cảnh của chính mình đang lẻ loi, băn khoăn không biết đi về đâu. Chân dung người tù tuy không được nhắc đến nhưng ta vẫn thấy một tư thế ung dung, phong thái điềm đạm không chút mệt mỏi, buồn bã, bất lực. Phải là người rất yêu thiên nhiên, dù đang bị xiềng xích mới có thể bình tĩnh ngắm nhìn từng khoảnh khắc chuyển động của cảnh vật. Con người cũng phải có một nghị lực phi thường, vượt qua hoàn cảnh cá nhân mới có thể ung dung trong tư thế và tự do trong tâm hồn. Xiềng xích, xiềng xích có thể giam cầm thể xác nhưng không thể trói buộc thế giới tinh thần của anh ta.
Xem thêm bài viết hay:
Miêu tả cảnh biển Sầm Sơn (Dàn ý – 5 mẫu) – Tập làm văn lớp 5
Nét cổ điển và hiện đại còn thể hiện ở hai câu thơ cuối miêu tả cuộc sống và con người miền sơn cước. Ở đây, chủ yếu tập trung vào vẻ đẹp hiện đại khi ngòi bút của Bác hướng đến sự vận động trong cuộc sống hàng ngày của con người:
Thiếu nữ thôn sơn bị ma phủ
Bao gồm nhẫn quỷ, hoa hồng trung thành”
(Cô thôn nữ núi xay ngô trong bóng tối/ Xay cả hòn than đã đỏ hồng). “Cô” trong bản dịch dường như làm mất đi sự tôn trọng mà Bác Hồ dành cho công nhân và chưa thể hiện đúng nghĩa của từ “thiếu nữ” trong nguyên tác. Nét cổ điển thể hiện ở những nét vẽ vẽ mây, trăng, dùng ánh sáng để diễn tả bóng tối. Trong nguyên bản chữ Hán không thấy nói đến chữ tối nhưng vẫn gợi cho người đọc thấy đêm tối được bao phủ bởi hình ảnh ngọn lửa sáng, tuy nhiên trong bản dịch thơ lại thêm chữ tối. làm cho nó ít thú vị hơn. hương vị của thơ. Hình ảnh người thiếu nữ làm việc trong đêm với những công việc nặng nhọc, vất vả được thể hiện qua nghệ thuật đảo cấu trúc ở cuối câu ba, đầu câu bốn cho thấy kết thúc một công việc lại mở ra một công việc mới. . trong sự chuyển động lặng lẽ của thời gian từ chiều đến đêm. Con người hiện lên trên bức tranh thiên nhiên trong thơ xưa thường là những người thuộc tầng lớp thượng lưu, ít hình ảnh nào giản dị như trong thơ Bác. Chính người công nhân ấy đã làm bừng sáng không gian u tối tĩnh mịch. Đặc biệt chữ “hồng” ở cuối bài thơ được nhiều người coi là chữ nhãn, là con mắt thơ trong toàn bài thơ, nó tỏa ra ánh sáng của hiện thực, ánh sáng của tương lai. Qua đó thể hiện sự đồng cảm, thương xót của Bác đối với kiếp người cơ cực, khó khăn. Tình cảm của Bác không chỉ dành cho người nông dân Việt Nam mà nó bao la, rộng lớn đối với tất cả những người lao động trên thế giới. Hoài Thanh nhận xét: “Một hình ảnh đẹp về cuộc sống tuy nghèo khó, vất vả nhưng vẫn ấm cúng, đáng quý và đáng yêu. Những hình ảnh như vậy không thiếu xung quanh chúng ta, nhưng chúng thường lướt qua. Không có tình yêu sâu sắc cuộc sống không thể được ghi lại.” Tình yêu của Bác đối với cuộc sống và con người thật bao la và sâu sắc, đúng như Tố Hữu đã từng nói: “Bác ơi, lòng Bác bao la/ Ôm cả non sông vào mỗi cuộc đời” nó hoàn toàn đối lập với câu nói “Khi chân người ta đau” của Nam Cao. người không còn tâm nghĩ đến người khác” tạo nên giá trị nhân văn cao cả trong phẩm chất đạo đức Hồ Chí Minh.
Xem thêm bài viết hay:
Phát biểu cảm nghĩ về câu ca dao Anh em như thể tay chân, Rách lành đùm bọc, dở hay đỡ đần hay nhất – Văn mẫu lớp 7
Để có được một bài thơ hay, có giá trị, mang vẻ đẹp vừa cổ điển vừa hiện đại, người làm thơ phải là người tài hoa, am hiểu văn học nghệ thuật. Có nét cổ điển bởi Chủ tịch Hồ Chí Minh xuất thân trong một gia đình trí thức, ngay từ nhỏ đã được đọc thánh hiền, thấm nhuần triết lý Nho giáo và tiếp thu tinh hoa văn học Trung Hoa. Có nét hiện đại bởi ông đã có 30 năm đi nước ngoài nghiên cứu văn hóa, văn học phương Tây, đi nhiều nơi, tiếp xúc với nhiều mảnh đời con người để tạo nên bản sắc cá nhân độc đáo, riêng biệt.
Như vậy, bài thơ “Chiều tối” là sự thành công của việc kết hợp hài hòa giữa vẻ đẹp cổ điển với cách tân hiện đại, giữa những rung cảm tâm hồn của nhà thơ và tinh thần thép của người chiến sĩ cộng sản. Tác phẩm đã để lại cho người đọc nhiều ấn tượng và suy ngẫm về phẩm chất đạo đức của Người.
Xem thêm các bài văn mẫu về phân tích và lập dàn ý tác phẩm lớp 11:
chieu-toi.jsp
Các bộ đề lớp 11 khác